Chế độ ăn với người bệnh tiểu đường là vô cùng quan trọng, điều này quyết định phần nhiều đến hiệu quả điều trị. Vậy thì người bệnh tiểu đường nên ăn và kiêng gì? Tại sao lại phải chú trọng chế độ ăn? Và cần nắm vững những nguyên tắc nào để làm tốt điều này. Hãy cùng tìm hiểu trong bài viết dưới đây!
Mục lục
Tại sao chế độ ăn lại quan trọng khi mắc tiểu đường?
Thức ăn hằng ngày chúng ta đưa vào cơ thể không chỉ cung cấp chất dinh dưỡng, chất thuốc mà còn cung cấp năng lượng cho mọi hoạt động sống của tế bào cơ thể. Năng lượng được sử dụng trong cơ thể xuất phát từ quá trình chuyển hóa của Glucose.
Tinh bột là chất chính có trong cơm ăn hàng ngày. Khi vào đến ruột non nhờ các enzym phân giải tinh bột thành đường Glucose, hấp thụ vào máu qua thành ruột. Đây là nguồn cung cấp đường chủ yếu, là nguyên nhân làm tăng đường máu sau khi ăn.
Trong máu luôn tồn tại một lượng đường Glucose nhất định để từ máu vận chuyển đến cơ quan đích. Chỉ số này ở người bình thường vào khoảng 3.9-6.4 mmol/L, đường máu được điều hòa bởi tác động của hai hormon chủ yếu là Insulin và Glucagon có tác dụng đối lập nhau.
Với người bệnh tiểu đường, cơ thể mất khả năng kiểm soát đường máu ở mức bình thường do tuyến tụy không tiết đủ Insulin hoặc có sự đề kháng với hormon này. Đặc trưng bởi chỉ số đường máu tăng cao mạn tính. Nguy cơ xảy ra những biến chứng nguy hiểm có thể xảy đến với người bệnh.
Chính vì lẽ đó mà chế độ ăn với người bệnh tiểu đường cực kì quan trọng. Từ việc không đưa thêm quá nhiều đường vào trong cơ thể đang dư thừa mà vẫn phải cung cấp đủ dưỡng chất thiết yếu để đổi mới tế bào, duy trì các phản ứng trong cơ thể sống.
➤ Có thể bạn quan tâm: Đường huyết (đường trong máu) cao có phải tiểu đường?
Người bệnh tiểu đường nên ăn gì?
Nguyên tắc cơ bản để lựa chọn thực phẩm nên ăn cho người bệnh tiểu đường là hạn chế tối đa lượng Glucid (tinh bột), để tránh các chất này được phân giải trực tiếp thành Glucose hấp thu vào máu. Hạn chế axit béo bão hòa để không gây nên những rối loạn chuyển hóa.
Sau đây là những loại thực phẩm mà bạn nên bổ sung vào khẩu phần ăn:
1. Rau xanh
Đây là loại thực phẩm được khuyến cáo trong hầu hết chế độ ăn bởi những tác dụng tuyệt vời của chúng. Rau xanh chứa nhiều Vitamin và khoáng chất thiết yếu, các nguyên tố vi lượng cho cần thiết cho mọi hoạt động lớn lên và sinh sản của tế bào.
Đặc biệt rau xanh hầu như không làm ảnh hưởng đến đường huyết. Do rau gần như không có Glucid để phân giải thành đường.
Không quá khó bạn lựa chọn nên ăn loại rau nào để làm phong phú thêm bữa ăn như: Bắp cải, rau muống, rau mồng tơi, xà lách…Với nhiều cách chế biến khác như: Luộc, nộm, salat, nước ép…
Bạn cũng cần phân biệt rõ giữa rau xanh và củ quả. Trong các loại củ, quả luôn chứa một lượng đường rất lớn được tích lũy trong những bộ phần này nhằm mục đích sinh sản, ví dụ như: Khoai tây, đu đủ, chuối, táo, nho…
2. Ngũ cốc dinh dưỡng
Trong ngũ cốc nguyên chất có hàm lượng chất xơ và dinh dưỡng nhiều hơn so với ngũ cốc đã được tinh chế thành những sản phẩm đóng gói. Chất xơ giúp bạn tiêu hóa tốt hơn, hấp thu tốt hơn nên bạn sẽ ít cảm thấy đói hơn. Giảm thiểu lượng thức ăn được ăn vào.
Một số hạt ngũ cốc gợi ý cho bạn như là: Gạo lứt, kiều mạch, hạt kê, đậu đỏ, đậu xanh… Đây là những loại hạt có hàm lượng đường khá thấp bạn có thể dùng thay thế một phần cơm để hạn chế lượng tinh bột ăn vào.
3. Thịt cá
Nguồn thực phẩm từ cá, thịt trắng, thịt gia cầm, thịt lọc mỡ, thịt lợn, bò… Chứa nhiều Protein quan trọng, đảm bảo các nguyên liệu cần thiết để bộ máy tế bào phân chia, thay thế tế bào chết.
Hơn nữa, khi bạn ăn thêm thịt cá sẽ giảm bớt các loại thức ăn giàu tinh bột khác. Từ đó, bạn sẽ không nạp thêm đường vào cơ thể.
Bạn cũng nên lựa chọn những cách chế biến đơn giản như: Hấp, luộc, áp chảo… để giảm bớt lượng mỡ thừa, mỡ xấu có hại cho quá trình chuyển hóa Lipid.
4. Nhóm thực phẩm chứa chất béo lành mạnh
Nhóm chất béo tốt cho cơ thể bao gồm chất béo bão hòa đơn và chất béo bão hòa đa. Trong đó:
- Chất béo bão hòa đơn có tác dụng làm giảm lượng Cholesterol dư thừa trong cơ thể, ngăn chặn nguy cơ mắc bệnh tiểu đường, tim mạch, đột quỵ, tai biến…Có trong thịt, cá, dầu lạc, dầu cải,…
- Chất béo bão hòa đa có trong cá biển như: Omega-3, Omega-6… Có tác dụng bảo vệ tế bào thần kinh, phòng tránh biến chứng thoái hóa dây thần kinh ở người bệnh tiểu đường.
Theo hiệp hội tiểu đường Hoa Kỳ ADA, bổ sung chất béo bão hòa đơn và chất béo bão hòa đa giúp kiểm soát đường huyết và mỡ máu ở người mắc đái tháo đường.
5. Nhóm các hạt họ đậu
Đây là những nguồn Protein từ thực vật, giúp bạn ăn no lâu hơn, giảm bớt cơn đói khiến bạn phải ăn nhiều hơn. Đồng thời ăn thêm các loại hạt này sẽ góp phần giảm lượng Carbohydrate.
Chúng cũng chứa lượng Glucose khá thấp nên góp phần điều chỉnh lượng đường huyết tốt hơn so với thực phẩm chứa nhiều tinh bột.
6. Uống trà và cà phê
Uống một lượng vừa đủ trà và cà phê hằng ngày được chứng minh giúp người bệnh hỗ trợ điều trị bệnh tiểu đường.
Bạn có thể lựa chọn Trà Giảo Cổ Lam Tuệ Linh, một trong những thực phẩm bảo vệ sức khỏe đã qua kiểm nghiệm lâm sàng giúp người bệnh tiểu đường type 2 kiểm soát đường máu tốt hơn.
➤ Xem chi tiết hơn: Trà giảo cổ lam “khắc tinh” của tiểu đường type 2
Người bệnh tiểu đường nên kiêng gì?
Trái ngược với những loại thực phẩm bạn nên ăn nhiều hơn, thì một số thực phẩm dưới đây bạn sẽ phải cân nhắc giảm bớt trong khẩu phần ăn hằng ngày. Qua đó hỗ trợ điều trị bệnh tiểu đường.
1. Thực phẩm giàu tinh bột
Là nguồn cung cấp tinh bột để phân giải thành đường Glucose, các loại thực phẩm như: Gạo, miến, mì, phở, bánh mì… Chứa hàm lượng tinh bột rất cao mà bạn phải ăn ít đi.
Ví dụ: Hằng ngày bạn ăn 2 bát cơm mỗi bữa ăn, nhưng khi bị bệnh tiểu đường, bạn sẽ phải ăn ít cơm hơn xuống 1 bát cơm mỗi bữa. Ăn thêm những thức ăn khác để đảm bảo đủ chất dinh dưỡng cho thể.
2. Thức ăn chứa chất béo bão hòa
Có nhiều trong mỡ động vật như: Thịt lợn mỡ, thịt bò, lòng đỏ trứng gà, thức ăn chiên rán, chế biến sẵn, đồ hộp, đông lạnh… Không hề tốt cho sức khỏe, có thể gây rối loạn chuyển hóa lipid nếu ăn nhiều.
Đặc biệt lượng Cholesterol dư thừa trong cơ thể là yếu tố nguy cơ mắc bệnh tim mạch, xơ vữa mạch máu. Càng nguy hiểm hơn nếu người bệnh đang mắc tiểu đường.
3. Hoa quả sấy khô
Các loại hoa quả được sấy khô, làm siro, mứt…Chứa một lượng đường tương đối lớn, bạn sẽ tư đưa thêm đường vào cơ thể vốn đang chống chọi với sự tăng đường máu quá mức.
4. Rượu bia
Rượu bia gây hại cho tế bào gan, ức chế hình thành hormon Glycogen gây hạ đường máu quá mức ở bệnh đang dùng Insulin để điều trị. Trong khi gan là nguồn dự trữ đường rất lớn, tham gia vào nhiều quá trình chuyển hóa của hầu hết các chất khi đi vào cơ thể.
Do đó, kiêng rượu bia sẽ là giải pháp giúp người bệnh kiểm soát đường máu tốt hơn.
5. Chế biến đồ ăn quá mặn
Ăn mặn không chỉ làm tăng huyết áp, đối với người bệnh tiểu đường. Mạch máu xơ vữa, thoái hóa, nhiễm khuẩn do nhiều nguyên nhân sẽ tăng nguy cơ xuất hiện biến chứng mạch máu ngoại vi, thoái hóa thần kinh chi phối.
Sự thoái hóa của mạch máu và thần kinh ngoại vi khiến cho người bệnh không nhận cảm được tổn thương khi bị xây xát, vi khuẩn xâm nhập vết thương gây ra tình trạng hoại tử lâu ngày mà người bệnh không nhận biết được.
6. Đồ ăn ngọt
Đường tinh luyện, bánh kem, bánh ngọt, nước ngọt, nước có ga… Là những đồ ăn bạn nên giảm bớt, thậm chí là không sử dụng. Vì những loại đồ ăn kể trên chứa một lượng đường rất lớn.
Khi bạn ăn đưa vào cơ thể cũng chính là bạn đã đưa một lượng lớn đường vào cơ thể, làm đường máu tăng lên mất kiểm soát. Kể cả khi bạn đang sử dụng thuốc hạ đường huyết cũng rất khó để điều chỉnh chỉ số đường máu.
Mặc dù, còn rất nhiều loại thực phẩm bạn nên dùng hoặc bạn cần tránh. Những trong khuôn khổ bài viết này, chúng tôi chỉ liệt kê các loại thực phẩm phổ biến, được sử dụng hằng ngày. Bạn có thể tìm hiểu thêm nhiều nguồn thông tin khác.
Nguyên tắc ăn uống phải biết nếu bị tiểu đường!
Để hỗ trợ điều trị bệnh tiểu đường có hiệu quả bằng việc thay đổi chế độ ăn uống, bạn hãy tham khảo ý kiến tư vấn của bác sĩ chuyên khoa. Một vài nguyên tắc sau đây bạn sẽ cần phải nắm rõ.
- Trong một ngày, bạn nên chia thành những bữa ăn chính và bữa ăn phụ. Nó giúp bạn không làm tăng đường huyết quá mức cũng như tránh tụt đường máu do tác dụng của thuốc hạ đường huyết.
- Chế biến món ăn theo cách đơn giản nhất có thể như: Hấp, luộc, làm salad, làm nộm… Hạn chế chiên, xào, rán nhiều dầu mỡ.
- Hạn chế ăn vặt, thức ăn ngọt như: Bánh kẹo, bánh kem, nước ngọt, trái cây vị ngọt… Vì những loại thực phẩm này chứa một lượng lớn Glucose trực tiếp hấp thu vào cơ thể.
- Ăn uống đúng giờ giấc, không ăn quá no hoặc đề bụng quá đói.
- Nếu muốn thay đổi sang chế độ ăn khác thì bạn cũng nên có sự chuyển đổi từ từ, để cơ thể có thời gian làm quen với phương pháp mới.
- Một lưu ý nữa không kém phần quan trọng, sau những bữa ăn. Bạn nên vận động nhẹ, đi lại nhẹ nhàng sẽ giúp cơ thể tiêu thụ bớt năng lượng sau ăn. Hơn nữa, chế độ tập luyện sức khỏe hằng ngày sẽ giúp bạn điều trị bệnh tốt hơn
Ngoài ra, theo Viện dinh dưỡng quốc gia trong quá trình ổn định điều trị bệnh, các thành phần trong bữa ăn hàng ngày cho bệnh nhân tiểu đường có tỷ lệ cụ thể như sau sẽ rất tốt:
- Protein: tỷ lệ tương đương 15- 20% năng lượng khẩu phần, tức là đạt 1- 1,2 g/kg/ngày với người lớn.
- Lipit: tỷ lệ tương đương 25% năng lượng khẩu phần, nhưng trong đó nên hạn chế các loại axit béo bão hòa. Điều này giúp ngăn xơ vữa động mạch và ổn định đường huyết.
- Gluxit: Tỷ lệ tương đương 50-60% năng lượng khẩu phần, với các loại thực phẩm với chỉ số đường huyết thấp: yến mạch, gạo lứt, các loại đậu nguyên hạt, bánh mì đen…
➤ Thông tin dành riêng cho bạn: Bánh dành cho người tiểu đường
Chuyên gia nói về chế độ dinh dưỡng
Lời kết
Bài viết vừa rồi đã giúp cho bạn hiểu được tầm quan trọng của chế độ khi mắc bệnh tiểu đường. Những loại thực phẩm bạn nên ăn cũng như các loại thức ăn bạn nên kiêng để bảo vệ sức khỏe, cùng với những lưu ý cho bạn khi xây dựng chế độ ăn khi mắc tiểu đường. Hy vọng rằng những thông tin trên sẽ là nguồn tham khảo hữu ích dành cho bạn.
Tham khảo thêm tại đây:
https://www.healthline.com/nutrition/16-best-foods-for-diabetics
https://www.medicalnewstoday.com/articles/324416
