Chăm sóc sức khỏe bệnh nhân tiểu đường là việc làm cần thiết để giúp quá trình điều trị bệnh đạt được hiệu quả tốt nhất. Căm sóc bệnh nhân tiểu đường có thể là người thân bệnh nhân, điều dưỡng bệnh viện, bác sĩ thăm khám, hay chính bản thân người bệnh. Dưới đây là những mẫu kế hoạch chăm sóc dành cho bệnh nhân tiểu đường type 2.
Mục lục
Mẫu 1: kế hoạch tự chăm sóc sức khỏe tiểu đường type 2 tại nhà
Xác định những công việc cần làm để chăm sóc sức khỏe tiểu đường của mình
- Giảm cân, nếu bị thừa cân, béo phì
- Cần đạt được các mục tiêu ABC cho bệnh tiểu đường của bạn:
- A: A1C (lượng đường huyết trung bình)
- B: huyết áp
- C: cholesterol.
- Phối hợp với đội ngũ chăm sóc y tế.
- Lên kế hoạch giúp bạn đạt mục tiêu.
- Theo dõi các chỉ số của bạn.
- Điều chỉnh thay đối kế hoạch để giữ đúng hướng đạt mục tiêu của bản thân.
- Ghi chép lại các chỉ số của bản thân hàng ngày
3 chỉ số cần đặt mục tiêu cho bản thân
Chỉ số đường huyết
Mục tiêu chỉ số đường huyết của Hiệp hội Tiểu đường Hoa Kỳ (ADA) như sau:
- Trước khi ăn:70 đến 130 mg/dL
- Sau 2 giờ ăn: dưới 180 mg/dL
Tuy nhiên chỉ tiêu cần đạt được của mỗi người có thể khác nhau. Hãy tham khảo ý kiến bác sĩ để biết con số về chỉ tiêu đường huyết của mình. Hãy tự kiểm tra đường huyết của bản thân bằng máy đo huyết áp tại nhà và ghi lại các chỉ số đường huyết của mình. Theo dõi chỉ số đường huyết hàng ngày, hàng tuần, hàng tháng để đưa ra những con số trung bình sau đó đối chiếu với mục tiêu cần đạt.
Chỉ số huyết áp
Huyết áp cao thường đi liền với tiểu đường chính vì vậy cũng cần thường xuyên kiểm tra huyết áp của mình. Khi có những triệu chứng bất thường thực hiện kiểm tra huyết áp ngay và liên hệ bác sĩ để được nghe tư vấn. Chỉ số huyết áp mục tiêu là dưới 140/90 mmHg.
Ghi các kết quả đo huyết áp của mình để đối chiếu với mục tiêu cần đạt. Thay đổi phương pháp điều trị nếu trong 1 thời gian dài không đạt được mục tiêu ban đầu.
Mỡ trong máu
Cholesterol cần được kiểm tra nồng độ 6 tháng hoặc mỗi năm 1 lần. Mục tiêu nồng độ mỡ trong máu cần đạt là:
- LDL cholesterol: Dưới 100 mg/dL
- HDL cholesterol: Trên 40 mg/dL(đối với nam) và trên 50 mg/dL(đối với nữ)
- Triglycerides:Dưới 150 mg/dL
Xây dựng kế hoạch đạt mục tiêu 3 chỉ số
Chế độ ăn uống
Tham khảo ý kiến bác sĩ chuyên khoa dinh dưỡng để thiết lập cho bản thân một chế độ ăn uống phù hợp nhất với tình trạng bệnh của mình. Một số gợi ý giúp bạn tự kiểm soát tiểu đường như sau:
- Cân bằng carbohydrates (còn được gọi carbs): carbs – bánh mì, bánh bắp, cơm, bánh quy giòn, ngũ cốc, trái cây, nước trái cây, sữa, sữa chua, khoai tây, bắp, đậu Hà Lan, kẹo – làm tăng nồng độ đường huyết nhiều nhất. Giữ lượng carbs trong các bữa ăn chính và bữa ăn phụ của bạn như nhau từ ngày này qua ngày khác sẽ giúp bạn đạt được các chỉ số đường huyết mục tiêu
- Lựa chọn thực phẩm chứa ít chất béo bão hòa: cắt giảm các thực phẩm chứa chất béo bão hòa sẽ giúp bạn giảm cholesterol và ngăn ngừa bệnh tim. Thực phẩm chứa nhiều chất béo bão hòa gồm các loại thịt, bơ, sữa nguyên kem, kem, pho mát, mỡ heo, chất béo chứa nhiều Triglyceride, các thực phẩm nướng bằng lò, và các loại dầu nhiệt đới như dầu cọ và dầu dừa;
- Thu nhỏ khẩu phần ăn: cắt giảm khẩu phần trong các bữa ăn chính và bữa ăn phụ có thể giúp giảm cân;
- Ăn nhiều chất xơ: ăn nhiều thực phẩm giàu chất xơ như trái cây, rau xanh, đậu và đậu Hà Lan khô, bột yến mạch, các loại bánh mì và bột ngũ cốc làm từ bột lấy nguyên hạt.
➤ Xem chi tiết hơn: Chế độ dinh dưỡng cho người tiểu đường
Hoạt động thể chất
Hoạt động thể chất thường xuyên giúp giảm đường huyết, huyết áp và cholesterol. Hãy lên kế hoạch thực hiện những hoạt động tốt nhất cho mình bằng cách:
- Tích cực vận động trong suốt cả ngày: làm vườn, đi thang bộ thay vì thang máy, hoặc đi bộ vòng quanh trong khi bạn nói chuyện điện thoại hoặc xem TV. Hoạt động đến khoảng 30 phút mỗi ngày;
- Tập thể dục aerobic: đi bộ nhanh, khiêu vũ, chèo thuyền, bơi lội, hoặc chạy xe đạp. Hoạt động đến khoảng 30 phút mỗi ngày, 5 ngày trong một tuần;
- Rèn luyện sức khỏe: nâng tạ nhẹ một vài buổi trong tuần.
Tuân thủ chỉ định của bác sĩ về thuốc
Nếu bạn đang cần dùng thuốc viên hay insulin dạng tiêm để điều trị thì hãy đảm bảo tuân thủ theo chỉ định của bác sĩ về thời gian, liều lượng và cách sử dụng thuốc.
➤ Xem thêm: Các loại thuốc dành cho người tiểu đường
Mẫu 2: kế hoạch chăm sóc bệnh nhân tiểu đường type 2 tại bệnh viện
1. Nhận định tình trạng người bệnh
Các câu hỏi đến từ điều dưỡng viên:
- Mắc bệnh từ bao giờ?
- Mỗi bữa bao nhiêu bát, ăn ngày mấy bữa?
- Uống được bao nhiêu nước? Tình trạng khát nước như thế nào?
- Người bệnh đi tiểu được mấy lần trong 1 ngày?
- Người bệnh đi tiểu được mấy lít/ngày?
- Mỗi lần đi tiểu thì số lượng nước tiểu là bao nhiêu?
- Gầy sút bao nhiêu cân nặng và gầy đi trong khoảng thời gian là bao lâu?
- Người bệnh có cảm thấy: Mệt mỏi, ngứa ngoài da, mắt mờ không?
- Người bệnh có xuất hiện: Răng lung lay và rụng răng không?
- Người bệnh: Có ho không?
Quan sát và khám:
- Toàn thân: Hỏi về cân nặng người bệnh là bao nhiêu?
- Da: Viêm da, có mụn nhọt trên da?
- Mắt có đục nhân?
- Mạch? Nhiệt độ? Huyết áp?
Xét nghiệm:
- Đường máu lúc đói.
- Nghiệm pháp dung nạp glucose.
- Đường niệu 24h.
- Chụp X quang phổi.
- Ghi điện tim….
2. Lập kế hoạch chăm sóc
- Xây dựng chế độ dinh dưỡng hợp lý cho bệnh nhân
- Hạn chế và ngăn ngừa các biến chứng mới có thể xảy ra cho bệnh nhân. Nếu bệnh nhân đã có biến chứng cần liệu kê đầy đủ và điều dưỡng viên lên kế hoạch chăm sóc cụ thể.
- Cần tăng cường sự hiểu biết về bệnh và chế độ điều trị cho bệnh nhân.
3. Thực hiện chăm sóc
Xây dựng chế độ dinh dưỡng
– Mục tiêu:
- Duy trì tình trạng dinh dưỡng thích hợp cho bệnh nhân.
- Duy trì cân bằng chuyển hoá, tránh hiện tượng tăng đường máu do ăn uống.
- Ngăn ngừa và hạn chế các biến chứng.
– Yêu cầu:
Đáp ứng nhu cầu năng lượng của bệnh nhân, ví dụ tổng năng lượng cho một bệnh nhân đang nằm viện điều trị khoảng 25 kcal/kg thể trọng/ngày, có thể điều chỉnh tuỳ thuộc tình trạng mỗi bệnh nhân.
– Tỷ lệ phù hợp giữa các chất sinh năng lượng:
- Protein khoảng 15-20%, lý tưởng là 0,8gam/kg thể trọng/ngày cho người lớn.
- Lipid không quá 25-30% tổng số năng lượng trong ngày, trong đó chất béo bão hoà không nên quá 10%.
- Glucid khoảng 50-60% tổng số năng lượng trong ngày, lấy từ các glucid phức như gạo, mỳ, khoai, hết sức tránh dùng đường đơn.
– Chia tổng số năng lượng trong ngày thành nhiều bữa ăn nhỏ trong ngày:
- Bữa sáng: 10%.
- Bữa phụ buổi sáng: 10%.
- Bữa trưa: 30%.
- Bữa phụ buổi chiều: 10%.
- Bữa tối: 30%.
- Bữa phụ buổi tối: 10%.
➤ Gợi ý thêm: Các món ăn dành cho người tiểu đường
Ngăn ngừa các biến chứng
– Thực hiện nghiêm túc các y lệnh về thuốc:
- Tiêm insulin với bệnh nhân tiểu đường type 2 có biến chứng. Chú ý:
-
- Liều lượng theo chỉ định và tình trạng của bệnh nhân.
- Vị trí tiêm dưới da phải đổi chỗ cho mỗi lần tiêm.
- Số lần tiêm, thời gian tiêm trong ngày.
- Biến chứng hạ đường máu: cồn cào, da lạnh, vã mồ hôi, huyết áp tụt có khi co giật, hôn mê…
- Cho uống viên hạ đường máu với tiểu đường týp II chưa có biến chứng như: gliclazide, metformine…. Chú ý theo dõi các biểu hiện dị ứng như ngứa, xạm da, giảm bạch cầu…
– Theo dõi đường máu, đường niệu 24h.
– Khuyên bệnh nhân vệ sinh cá nhân bệnh nhân để hạn chế biến chứng nhiễm khuẩn:
- Vệ sinh thân thể, tắm gội thay quần áo hằng ngày, nếu có mụn nhọt phải rửa sạch và băng vô khuẩn.
- Vệ sinh răng miệng, đánh răng, xúc miệng bằng nước muối 9‰. Khi có loét miệng thì lau miệng bằng khăn mềm.
- Vệ sinh bộ phận sinh dục hằng ngày.
- Nếu có nhiễm trùng nặng: sốt, ho… cho hạ sốt, cho kháng sinh.
– Theo dõi, phát hiện kịp thời các biến chứng khác:
- Theo dõi thường xuyên để phát hiện kịp thời các biến chứng như đau ngực, tăng huyết áp, xơ mỡ động mạch, đau dây thần kinh…
- Thực hiện các biện pháp chăm sóc và các y lệnh tương ứng như giảm đau, giãn mạch vành, hạ huyết áp…
– Thực hiện đầy đủ các xét nghiệm cần thiết cho bệnh nhân: cholesterol máu, triglycerid máu, ghi điện tim…
Tăng cường sự hiểu biết về bệnh tật và chế độ điều trị cho bệnh nhân
– Hướng dẫn bệnh nhân thực hiện đúng chế độ ăn uống và dùng thuốc trong suốt thời gian điều trị tại viện cũng như khi ra viện.
– Khuyên bệnh nhân khi ra viện phải xét nghiệm đường máu và đường niệu thường xuyên để điều chỉnh thuốc.
– Nếu có thể, hướng dẫn bệnh nhân tự theo dõi đường máu tại nhà bằng máy đo đường huyết, phát hiện các dấu hiệu của hạ đường máu.
– Khuyên bệnh nhân khám định kỳ để phát hiện sớm biến chứng và điều trị kịp thời.
– Khuyên bệnh nhân thường xuyên vệ sinh thân thể, sinh hoạt và hoạt động thể lực hợp lý để hạn chế các biến chứng.
4. Đánh giá chăm sóc
Việc chăm sóc được coi là có kết quả khi:
– Bệnh nhân giảm được triệu chứng lâm sàng, sinh hoạt và hoạt động thể lực bình thường.
– Đường máu dần trở về bình thường, đường niệu âm tính, HbA1c trong khoảng 6,0 – 8,0%.
– Bệnh nhân đỡ mệt, đạt được cân nặng tối ưu.
– Không bị hoặc hạn chế được các biến chứng.
Mẫu 3: Kế hoạch chăm sóc bệnh nhân tiểu đường type 2 điều dưỡng viên
1. Nhận định người bệnh
Hỏi thăm tình trạng bệnh:
- Thời gian mắc bệnh
- Chế độ ăn uống mỗi ngày
- Tình trạng bài tiết
- Các dấu hiệu khác: sụt cân, mệt mỏi, mắt mờ
Quan sát và khám toàn thân:
- Cân nặng bao nhiêu?
- Có xuất hiện tình trạng viêm da hay mụn nhọt hay không?
- Chỉ số mạch và huyết áp như thế nào?
- Mắt có hiện tượng đục nhân không?
Xét nghiệm:
- Xét nghiệm đường trong máu lúc đói
- Xét nghiệm đường niệu 24h
- Chụp phổi
2. Thực hiện chăm sóc
Chăm sóc cơ bản
- Theo dõi dấu hiệu sinh tồn và tình trạng hạ đường máu
- Đảm bảo phòng bệnh thoáng mát, yên tĩnh và sạch sẽ, nên thay ga trải giường hàng ngày
- Cho bệnh nhân nằm nghỉ ở tư thế thoải mái nhất
- Vệ sinh cho bệnh nhân sạch sẽ hàng ngày, đặc biệt với các vết mụn nhọt, lở loét cần được thay băng hàng ngày, tránh nhiễm trùng
- Cho bệnh nhân ăn uống và dùng thuốc theo kế hoạch
Cho bệnh nhân dùng thuốc theo y lệnh
Dựa vào mức độ nghiêm trọng của bệnh và chỉ định của bác sĩ, điều dưỡng viên cần lên kế hoạch dùng thuốc cho bệnh nhân một cách chi tiết nhất. Đối với bệnh nhân đái tháo đường, bạn cần lưu ý một số loại thuốc sau:
Insulin
Loại thuốc được chỉ định dùng cho bệnh nhân đái tháo đường type 2 khi bệnh nhân đã dùng các thuốc điều trị khác cũng như thay đổi chế độ ăn mà không hiệu quả.
Khi tiêm insulin, điều dưỡng viên cần chú ý một vài điều sau:
- Tiêm insulin dưới da cần thay đổi vùng tiêm, không nên tiêm quá 3 lần đối với cùng một vị trí tiêm.
- Mỗi mũi tiêm nên cách nhau khoảng 5 cm.
- Tiêm theo đúng kỹ thuật để hạn chế các phản ứng phụ như dị ứng, hạ glucose máu hay phản ứng tại chỗ tiêm (ngứa, đau,…).
Các loại thuốc dẫn xuất của Sulfonyl ure
Đây là nhóm thuốc dùng cho bệnh đái tháo đường loại 2, bao gồm:
- Nhóm 1: có tác dụng yếu, gồm – Tolbutamid, Acetohexamid, Tolazamid, Clopropamid
- Nhóm 2: có tác dụng mạnh hơn, gồm – Glibenclamid, Glipizid, Gliclazid
Chế độ ăn uống khoa học
Lập kế hoạch chăm sóc bệnh nhân đái tháo đường thì cần phải có một chế độ ăn phù hợp. Quá đó nhằm giúp giữ lượng đường huyết trong máu tăng chậm và ngăn ngừa cơ thể sản xuất quá nhiều insulin.
Vì vậy, điều dưỡng viên cần đưa đến một chế độ ăn khoa học dành cho người bệnh.
- Bữa ăn nên có đầy đủ chất dinh dưỡng. Số lượng các thành phần lần lượt là glucid 50%, lipid 33% và protid 17%
- Ăn nhiều rau xanh, đậu và các loại trái cây không tinh bột và có chỉ số đường huyết thấp.
- Ăn các loại ngũ cốc tự nhiên không chế biến sẵn, hạn chế các món ăn. Cụ thể như bánh mì, mì sợi trắng hay khoai tây trắng.
- Nên ăn các chất béo có lợi như dầu oliu, bơ, dầu thực vật và hạn chế chất béo bão hòa từ sữa, chất béo từ động vật
- Hạn chế tuyệt đối các đồ ăn nhanh và đồ ăn chế biến sẵn.
- Nên chia thành nhiều bữa ăn trong ngày, ăn chậm và không nên ăn quá no.
Chăm sóc qua chế độ tập luyện
Người bệnh cần có kế hoạch tập luyện hợp lý. Bởi, hoạt động này có thể mang lại nhiều lợi ích:
- Giảm lượng đường huyết trong máu.
- Cải thiện tình trạng dùng glucose của cơ thể.
- Tăng khả năng sản xuất insulin.
- Giảm nguy cơ mắc bệnh tim mạch thông qua việc giảm lượng cholesterol xấu và tăng cholesterol tốt.
- Cải thiện tình trạng cao huyết áp ở mức trung bình và nhẹ.
- Tăng hiệu suất hoạt động của tim và hệ thống tuần hoàn.
Kiểm soát cân nặng cho bệnh nhân
- Thường xuyên theo dõi cân nặng của bệnh nhân, ngăn chặn tình trạng béo phì.
- Nên lập kế hoạch giảm cân phù hợp, tùy vào sức khỏe và mức độ nghiêm trọng của bệnh.
- Cho bệnh nhân tập luyện thường xuyên các bài tập vận động.
3. Đánh giá quá trình chăm sóc bệnh nhân tiểu đường
Sau khi đã thực hiện chăm sóc bệnh nhân theo kế hoạch một thời gian. Điều dưỡng viên cần đánh giá quá trình để có sự điều chỉnh hợp lý nhất. Bạn có thể đánh giá qua các tiêu chí sau:
- Tình trạng bệnh nhân sau quá trình điều trị khi so sánh với tình trạng ban đầu
- Kết quả xét nghiệm đường máu, đường niệu
- Các dấu hiệu sinh tồn
- Chế độ ăn uống và sinh hoạt
- Tình trạng biến chứng của bệnh
Tiểu đường là một bệnh gây nhiều biến chứng nguy hiểm chính vì vậy chăm sóc người bệnh tiểu đường yêu cầu cần được lên kế hoạch chăm sóc rõ ràng và hợp lý nhất.